—  पत्रकार जीवन शर्मा

प्रहरी समाजको शान्ति, सुरक्षा र कानूनको पालनामा प्रमुख भूमिका खेल्ने महत्वपूर्ण संस्था हो। प्रहरीको उपस्थिति र सक्रियताले समाजमा कानूनको शासन कायम राख्ने, अपराध नियन्त्रण गर्ने, आपतकालीन परिस्थितिमा सहयोग गर्ने र नागरिकको जीवन तथा सम्पत्तिको सुरक्षा सुनिश्चित गर्ने काम गर्दछ। यदि समाजमा प्रहरी नहुने अवस्था सिर्जना भयो भने त्यसका प्रभाव गहिरा र नकारात्मक हुन्छन्।

१. अपराध र असुरक्षामा वृद्धि

प्रहरी नहुँदा अपराध नियन्त्रणमा ठूलो चुनौती आउँछ। चोरी, डकैती, हिंसा, झगडा, आगजनी जस्ता घटनाहरू बढ्न थाल्छन्। नागरिकहरूले आफ्नो सुरक्षा आफैं सुनिश्चित गर्नुपर्ने अवस्था आउँछ, जसले समाजमा डर, असुरक्षा र अनियमितता बढाउँछ।

२. कानूनको शासन कमजोर हुनु

प्रहरी कानुनी व्यवस्था लागू गर्न, उल्लंघनकर्तामाथि कारवाही गर्न र न्याय प्रणालीलाई सहयोग पुर्‍याउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। प्रहरी नहुँदा कानून पालनामा ढिलाइ, अनियमितता र अन्याय बढ्छ। यसले व्यक्तिहरूलाई आफ्नै मनले निर्णय गर्ने प्रवृत्तिमा प्रवृत्त गराउँछ र समाजमा अनियन्त्रित अवस्था सिर्जना हुन्छ।

३. सामाजिक अस्थिरता र असहमति

प्रहरीले विवाद समाधान, भिडभाड नियन्त्रण र सार्वजनिक शान्ति कायम राख्छ। प्रहरी नहुँदा साना विवादहरू पनि ठूलो झगडामा परिणत हुन सक्छ। यसले समुदायमा असहमति, द्वन्द्व र तनाव बढाउँछ र सामाजिक एकता कमजोर हुन्छ।

४. आपतकालीन अवस्थामा सहयोगको अभाव

सडक दुर्घटना, आगलागी, प्राकृतिक प्रकोप वा स्वास्थ्य आपतकालीन अवस्थामा प्रहरीले उद्धार र प्राथमिक सहायता प्रदान गर्छ। प्रहरी नहुँदा समयमै सहायता पुग्न नसक्ने हुँदा मानिसको जीवन जोखिममा पर्छ।

५. नागरिकको मानसिक स्वास्थ्यमा असर

सुरक्षा र सुरक्षा भावना मानिसको मानसिक स्वास्थ्यसँग प्रत्यक्ष सम्बन्धित हुन्छ। प्रहरी नहुँदा असुरक्षा र भयको भावना बढ्छ, मानिसमा तनाव, चिन्ता र सामाजिक विश्वासमा कमी आउँछ।

जेनजी आन्दोलनको असर: प्रहरी कार्यालय र समाजमा परेको प्रभाव

हालैको जेनजी आन्दोलनले नेपालका धेरै ठाउँमा ठूलो असर पारेको छ। आन्दोलनको क्रममा नागरिकहरूले आक्रोश प्रकट गर्दा प्रहरी कार्यालयहरू, भवन र संरचना क्षतिग्रस्त भएका समाचार सार्वजनिक भए। यस घटनाले समाज र सुरक्षाकर्मी दुवैमा विभिन्न असर पारेको छ।

१. प्रहरी कार्यालयको क्षति र प्रशासनमा असर

आन्दोलनका क्रममा प्रहरीको मुख्य कार्यस्थल, कार्यालय र सुरक्षा संरचनामा क्षति भयो। उपकरण, फर्निचर र कार्यालय सामग्री नष्ट हुँदा प्रशासनिक काममा ठूलो अवरोध आयो।

२. प्रहरीको मनोबलमा गिरावट

आन्दोलनका क्रममा कार्यालयमा आगजनी र तोडफोड हुँदा प्रहरी जवानहरूको मनोबल घट्यो। आफ्नो सुरक्षा जोखिममा परेको अनुभूति भएपछि कर्मचारीहरूमा तनाव, डर र असुरक्षा बढ्यो।

३. समाजमा असुरक्षा र अनियन्त्रित अवस्था

प्रहरी कार्यालय नष्ट हुँदा समुदायमा सुरक्षा प्रणाली कमजोर भयो। यसले अपराध र अनियन्त्रित गतिविधिहरू बढाउने सम्भावना बढायो।

४. कानुनी शासन कमजोर हुनु

कार्यालयको क्षति र कर्मचारीहरूको अनुपस्थिति वा कार्यमा अवरोधले कानूनको शासनमा असर पारेको छ। अपराध नियन्त्रण र कानुनी कारवाहीमा ढिलाइ भयो।

५. आर्थिक र सामाजिक असर

कार्यालय नष्ट हुनुले प्रशासनिक काममा अवरोध मात्र नभई पुनःनिर्माणमा ठूलो खर्च पनि लाग्छ। यसले सरकार र समाज दुवैमा दबाब सिर्जना गर्छ र स्थानीय समुदायमा अस्थिरता फैलिन्छ।

जेनजी आन्दोलनका क्रममा प्रहरी कार्यालयहरूमा भएको क्षति केवल भौतिक मात्र नभएर सामाजिक सुरक्षा, कानुनी शासन र नागरिकको विश्वासमा गहिरो असर पुर्‍याएको छ। भविष्यमा यस्ता घटनालाई रोक्न संवाद, समझदारी र शान्तिपूर्ण आन्दोलनको महत्व अझै बढेको देखिन्छ।

प्रहरीहरूको पुनर्स्थापना र चुनौती—

इतिहासमा प्रहरीहरू बारम्बार शासन र आन्दोलनको भिडमा परेर घरबार र कार्यालय गुमाउँथे। हालैको आन्दोलनपश्चात पनि प्रहरीहरू युनिफर्म फालेर आफ्नै सुरक्षा खोज्दै जलेका वा क्षतिग्रस्त कार्यालयमा फर्किरहेका छन्। यसलाई “प्रहरीहरूको पुनर्स्थापना” भन्न सकिन्छ।

हालका घटनाले देखाएको छ कि प्रहरी संगठनमा समस्या मुख्यतः उच्च तहमा, डिआइजिपीभन्दा माथिका पदमा छ। यी तहका अधिकारीहरू पदोन्नती, सरुवा र व्यक्तिगत प्राथमिकतामा केन्द्रित हुँदा तल्लो तहका प्रहरीहरू जनताको सुरक्षा र शान्तिको लागि सही भूमिका निभाउन सक्दैनन्।

प्रहरी बिना राज्य चल्दैन, तर पुनः यस्तै घटना दोहोरिन नदिन उच्च तहका अधिकारीहरूले आफ्नो दृष्टिकोण सुधार्नु र प्रहरीलाई सासक नभई जनताको प्रहरीको रूपमा परिचित गराउनु आवश्यक छ। आजको पुनर्स्थापना केवल कार्यालय फर्किनु मात्र होइन, संगठनको सोच र नेतृत्वलाई पनि सुधार गर्नु आवश्यक छ।